Edebiyat: Arapça “edep” sözcüğünden türetilen bu kavram, ilk kez Şinasi yönünden günümüzdeki manasıyla bir sanat türünün adı olarak kullanılmıştır. Şinasi’den evvelce nazım ve nesir çeşitlerindeki yapıtlere ‘şiir’ ve ‘inşa’ denilmekteydi.
Günümüzde edebiyat kavramı şu anlamlarda kullanılmaktadır:
- Düşünce, duygu, vaka ve imgelerin insanlarda estetik hisler uyandıracak bir şekilde, dil aracılığıyla, söz ve makaleyla anlatımını gaye edinen sanat.eş.Yazın.
- Bu sanatın ilkelerini, kurallarını, bu yolda oluşturulmuş ürünleri araştıran bilim dalı. Değerlendirme çalışmalarıyla “edebiyat tarihi” ismini alır.
- Bir çağda, bir dilde yaratılmış, sözlü ya da makalelı, sanat değeri taşıyan yapıtların bütünü; Klasik edebiyat, 19. asır Türk edebiyatı gibi.
- Herhangi bir bilim ya da sanat dalıyla alakalı yapıtlerin bütünü: Tıp edebiyatı, Atatürk’le alakalı literatür… gibi. Türkçe’de bu anlamda genelde “literatür” sözcüğü kullanılmaktadır.
Ayrıca deyim olarak “edebiyat yapmak” sözü; bir hususta gereksiz, boş, süslü söz söylemek manasına gelir.
Edebiyat yapıtı, bir dil ürünü olan makalelı ve sözlü yapıtlerin bütünü. Bu bakımdan bir gazete haberinden sanat değeri taşıyan hikaye, Roman, deneme, fıkra çeşidine kadar her türlü makale edebiyat yapıti sayılır.
Edebiyatın Konusu
Yazar ve şairlerin meydana koydukları yapıtlerde ele alıp işledikleri her şey, edebiyatın konusunu oluşturur.
Edebiyatın İçeriği
Dil ürünlerinde sarfedilen üslup, tür (hikaye, Roman, deneme, fıkra, makale vb.) edebiyatın içeriğini oluşturur.
Edebiyatın Yöntemi
Dil ürünlerinin bütün özelliklerinin tarihi akış içerisinde bilimsel olarak incelenmesi de edebiyatın yöntemini oluşturur.
Edebi Eser; Tanımı ve Özellikleri:
İnsanın duygu ve kanaatlerini; hasret ve dileklerini estetik ölçüler içerisinde izah eden ve okuyucuda güzellik duygusu yaratan dil ürünlerine edebî yapıt denir.
Edebiyatın (Edebî Eserin) Özellikleri:
- Edebî yapıt okuyanı etkilemelidir.
- Anlatımı güzel, kanaati dayanıklı ve özlü olmalıdır.
- Konusu; ait bulunduğu toplumun ve makaleldığı devresinin özelliklerini yansıtmalıdır.
- Eser sürenin süzgecinden atlattıktan sonra toplumca anlaşılıp beğenilmelidir.
- Duygu ve kanaatler belli bir edebî türe ideal olarak anlatılmalıdır.
- Eser estetik ölçüler içerisinde, belli bir sanat anlayışıyla ele almalıdır.
Edebiyat Tarihi ve Önemi:
Bir ulusun çağlar boyu oluşturduğu sözlü ve makalelı dil ürünlerini ve onların yazarlarını bilimsel bir yöntemle tarihi akış içerisinde araştıran bilim dalına edebiyat tarihi denir.
Edebiyat tarihi bir ulusun geçmişteki kanaat yapısını, dünya anlayışını, kültür ve medeniyet birikimini yeni kUşaklara aktarır. Böylece kUşaklar arasında köprü kurarak yeni kUşakların daha iyiyi, doğruyu, güzeli bulmalarına yardımcı olur.
Edebiyat Türleri
Edebiyat çeşitleri şekil yönüyle iki başlık altında ele alınabilir: Nazım (şiir) ve nesir (düz makale).
Nazım belli bir ölçü ve kalıp temel alınarak üretilmiş edebi ürünlerdir. Ya da kısaca bütün şiir ve şiirsel metinlerdir. Hece vezni gibi belli bir kalıp ve ölçü kaygısı güdülerek makalelır.
Nesir ise serbest, ölçüsüz düz makaledır.
Nazım genel olarak bütün şiir çeşitlerini; nesir ise edebiyatın şiir dışındaki bütün şekillerini (Roman, öykü, tiyatro, deneme vs.) kapsar.
