Osmanlı Devleti üç katıda hâkimiyeti olan büyük bir devletti. Osmanlı’nın 18. Yüzyılda yaşadığı Gerileme Devri’nde yaptığı savaşlar ve antlaşmalar daha çok Rusya ileydi. Osmanlı’nın Rusya ile yaptığı en önemli antlaşmalardan biri de Prut Antlaşmasıdır. Prut Antlaşması nedir? Kimlerle, ne vakit imzalanmıştır? Prut Antlaşması hakkında ayrıntılı bilgileri sizin için derledik!
PRUT ANTLAŞMASI NEDİR?
Prut Antlaşması, 21 Temmuz 1711 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya ortasında yapılmış bir antlaşmadır.
1710 yılında Osmanlı İmparatorluğu Sultan III. Ahmed tarafından yönetilmekteydi. Rusya’nın başında Çar Büyük Petro (“Deli Petro”), İsveç’in başında ise XII. Şarl “Demirbaş Şarl” bulunmaktaydı. Demirbaş Şarl’ın ordusu Poltava Savaşı’nda Meczup Petro’nun ordusuna yenildi ve Osmanlı topraklarına sığındı. Bu ortada Rusya’nın Lehistan’ın iç işlerine karışması, Eflak ve Boğdan beylerini Osmanlılara karşı kışkırtması Osmanlı İmparatorluğunu rahatsız ediyordu. Osmanlı İmparatorluğu, Rusya’ya karşı savaş ilan etti.
Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa yönetimindeki ordu Kırım Hanlığı ordusunun takviyesiyle Rusları Prut ırmağı kıyısında kıstırdılar. Bu mevzi, bir yanı bataklık, bir yanı uçurum olan bir yerdeydi. Prut Savaşı denilen bu savaşı Osmanlıların kazanması üzerine Prut Antlaşması imzalandı.
Antlaşmanın şartları şunlardır:
-Azak Kalesi, Osmanlılara geri verilecek. (Karadeniz tekrar Osmanlı gölü haline geldi.)
-Ruslar, Lehistan’ın iç işlerine karışmayacaklardı.
-Ruslar, İstanbul’da daimî elçi bulundurmayacaklar.
-İsveç Kralı Şarl’ın serbestçe ülkesine dönmesine müsaade vereceklerdi.
PRUT ANTLAŞMASI KİMLERLE VE NE ZAMAN İMZALANMIŞTIR?
Prut Antlaşması, Osmanlı ile Rusya ortasında 21 Temmuz 1711 yılında imzalanmıştır.
PRUT ANTLAŞMASI HAKKINDA BİLGİLER
Karlofça (1110/1699) barışının akabinde kaybedilen yerlerin geri alınması manasında önemli bir basamak olan Prut Savaşı ve Antlaşması XVIII. yüzyılın en çok tartışılan bahislerinden birini teşkil eder. 1700’de İstanbul’da yapılan barış antlaşması ile Azak Kalesi’ni ele geçirmiş olarak bu denize açılan ve Karadeniz’e çıkma fırsatı kollayan Rusya’nın bu kazanımına son verilmesi önemli hedeflerden biri olarak kabul edilir.
Sıcak denizlere açılma muhtaçlığı Rus Çarı Deli/Koca Petro’ya iki istikamet göstermekteydi: Kuzeyde İsveç, güneyde Osmanlı Devleti tarafından kapatılmış olan Baltık ve Karadeniz. Siyasî kurallar ve bölgesel çatışmalar İsveç istikametinin zorlanmasını muvaffakiyet beklentisini daha yüksek bir hale sokmaktaydı ve Petro da güçlü Osmanlı’ya kıyasen daha zayıf addettiği İsveç ile işe başladı. “Büyük Kuzey savaşları” olarak anılan bu savaşlar (1700-1721) Rusya, İsveç ve Lehistan’ı uzun ve güçlü bir mücadelenin içine soktu. Lehistan’da iki aykırı kralın (Nalkıran ve Lesçinski) mücadelesi ve İsveç Kralı Demirbaş Şarl ile (XII. Karl) Mecnun Petro arasındaki daima savaşların ilk basamağı, Rusya topraklarında Osmanlı hudutlarına yakın yerlere kadar ilerleyen İsveç kralının Rus çarı karşısında Poltava’da yenilip yaralı bir halde Osmanlı topraklarına sığınmasıyla sonuçlandı (Ağustos 1709). Gelişmelerin Rusya ile bir savaşa kadar varmasında bilhassa Petro’nun takip ettiği siyaset ve konuk kralın bu türlü bir neticeyi hedefleyen aktif faaliyetleri önemli rol oynadı. Ancak başta III. Ahmed olmak üzere devrin sadrazamları Çorlulu Ali Paşa, Köprülüzâde Nûman Paşa ve onun azlinden sonra Baltacı Mehmed Paşa siyasî gelişmelerle baş edebilecek, vaktin devlet adamları ve hükümdarları ile boy ölçüşebilecek çapta değillerdi. Baltacı Mehmed Paşa sadârete geçtiğinde o sıralarda şimdi yirmi bir yaşında olan Demirbaş Şarl’ın inançlı bir şekilde memleketine gönderilmesi ve Rusya’nın barış kaidelerine riayet etmemesinden dolayı bozulan ilişkilerin yeniden düzeltilmesi üzere birbiriyle yakın ilişki içinde olan iki önemli problemle uğraşmak zorunda kaldı. Demirbaş Şarl’ın karşı çıkmasına karşın Rusya ile 1710’da yapılan barış Çorlulu Ali Paşa vaktinde onaylanarak yenilenmiş bulunuyordu. Ancak kralın çalışmaları Çorlulu’nun azliyle sonuçlanmış, yerine geçen Nûman Paşa vaktinde Rusya ile olan ilişkilerde sertleşme meydana gelmiş ve durumdan istifade etmek üzere giderek zihinlerde İsveç ile savaş halinde bulunan Rusya’nın elinden Azak Kalesi’nin geri alınması ve Kırım’ı tehdit etmekte olan Özü boyundaki kimi Rus kalelerinin yıkılmasının temin edilmesi fikri doğmaya başlamıştı. Hakikaten Baltacı Mehmed Paşa sadrazam olarak Halep’ten İstanbul’a geldiğinde başta Kırım Hanı II. Devlet Giray olmak üzere önde gelen devlet adamlarının Rusya ile savaşa karar vermiş olduklarını gördü ve sarayda yapılan büyük toplantı sonucunda bu istikamette bir karar alındı (20 Kasım 1710).
Savaşın ilânı üzerine Rus kuvvetleri, başkumandan Mareşal Şeremetyev yönetiminde çarın ittifak içinde olduğu Boğdan Voyvodası Dimitrie Kantemir ile anlaşmış olarak Yaş’a kadar ilerledi. Şeremetyev kuvvetlerini arttırmak ve evvel kesin bir muharebe için Bender’e, daha sonra da sadrazamla müsabakayı tercih etmek yerine bölünmelerine yol açacak bir uygulama ile generallerinden Janus ve Rhenne’yi iâşe temini için Boğdan ve Eflak’a yolladı. Ancak kâfi erzak temini mümkün olmadığı üzere ahali de Rus kuvvetlerine dayanak vermekten kaçınmaktaydı. Çarın temel ordusuyla gelmesi bu cins badirelerin daha da artmasına yol açtı. İsakçı’dan hareket eden ve Tuna’yı geçen 40.000 kişilik bir Osmanlı kuvvetinin (Râşid, III, 359, 360) yolda olduğu haberi üzerine Yaş’tan Prut ırmağının sağ kıyısı boyunca Falçı’ya hakikat ilerleyerek Türk kuvvetlerine karşı çıkılması kararı alındı. Sadrazam Mehmed Paşa kumandasındaki temel kuvvetler ise şimdi yolda idi. Rus ordusunun sayısı hakkında abartılı duyumlar alınması sebebiyle çar şimdi Yaş’ta iken barış için bir teklifte bulunulmasına teşebbüs edildiği, ancak bunun orduda bulunan İsveç kralının temsilcisi Ponyatovski tarafından Rus ordusunun gerçek sayısının belirtilmesiyle sonuçsuz bırakıldığının söylenmekte olması, askerî tecrübesi olmadığını itiraf eden sadrazamın zafiyetinin bir işareti olması bakımından önemlidir. Sadrazam haziranın son günlerinde İsakça’da Tuna’yı geçti. Ponyatovski, İsveç kralının da orduda bulunmasında yarar ummaktaydı. Bu maksatla sadrazamın onayını almış olarak Bender’e gittiyse de istediği sonucu alamadı. Oysa kralın mevcudiyeti gelişmeleri muhtemelen çok daha öteki bir istikamete sevkedebilirdi (Zinkeisen, V, 420-421). Osmanlı ordusunun önünde yol alan Tatarlar’ın Prut’un sol kıyısında Huşi sahrası doruklarında görünmeleri ve ırmağı geçme izlenimi vermeleri üzerine Petro kuzey ve güneyden her türlü irtibatın büsbütün kesilebileceği endişesiyle, önden gönderilmiş olan General Rhenne ile buluşmayı umduğu Falcı istikametine hakikat daha fazla yola devam etmeyi uygun görmedi. Siret’e hakikat dönerek kurtulmayı düşündü, ancak kâfi yiyecek ve içecekleri olmayan askerlerin yorgunluktan tükenmiş bir durumda olmaları, her gün yüzlercesinin öldüğü hayvanlar için de yem ve saman bulunmamasından dolayı bu planını uygulayamadı. Bu durumda Huşi sahrası dolaylarında sağlam bir mevki edinmek ve talihini en son bir savaşta denemek üzere kuzey istikametine dönmek zorunda kaldı. Ancak buraya varamadan ırmağı yüzerek geçen Tatarlar’ın saldırısına mâruz kaldı ve tam manasıyla kuşatıldı (19 Temmuz). Birebir günün gecesi kurulan köprüden geçip yetişen sadrazam ordusu da savaşa katıldı. Akşam karanlığına kadar devam eden vuruşmanın Türk saldırılarına direnebilmiş olmalarından dolayı Ruslar için başarılı geçtiği kabul edilmekteydi (Râşid, III, 360-361). Ancak sonraki gün ırmağın öte yakasında kalan kuvvetlerin de gelmesi ve topların devreye sokulmasıyla Ruslar’ın ilk günkü muvaffakiyetlerinin bir manası kalmadığı görüldü. Piyade askeri yürüyüş için sabırsızlanır ve atak için buyruldular yazılırken Ruslar yer yer beyaz bayrak (vire bayrağı) göstererek, bağrışıp ağlaşarak aman dilemeye başladı (a.g.e., a.y.; Kurat, Prut Seferi ve Barışı, I, 493). Rus ordugâhında başta, ezelî rakibi XII. Şarl’ın Poltava’daki durumundan daha makus bir hale düştüğüne inanan çarın kendisi olmak üzere (Gitermann, II, 95) büyük bir ümitsizlik karar sürmeye başladı. Birtakım generallerin bir huruç hareketi yapılarak kuşatmanın yarılması teklifi çarın da esir düşebileceği tehlikesinden dolayı kabul görmedi. Kançılar muavini Baron Peter Şafirov’un, bu türlü bir şeye kalkışmadan evvel mütarekeye teşebbüs edilmesi ve gerekirse buna nazaran teslim olunmasının daha iyi olacağına dair olan ve ordugâhta bulunan Çariçe Katharina tarafından da desteklenen fikri yük kazandı. Nihayet bu teklife onay veren Petro, esir düşmesi halinde kendisini hükümdar olarak tanımamalarına dair senatoya hitaben bir emirnâme hazırladı (Zinkeisen, V, 423; Ahmed Refik, Baltacı Mehmed Paşa ve Büyük Petro, s. 75). İstanbul’da elçilik görevi yapan Tolstoy’un raporlarından sadrazam ve kâhyası Osman’ın armağanlara karşı açık oldukları bilindiğinden, bilhassa Katharina’nın sadrazamla irtibat kurma ve görüşmeler söz konusu olduğunda onu olumlu bir tavır içine sevketmek ve tâvizkâr bir havaya sokmak üzere orduda bulabildiği bütün nakit, pahalı kürk ve mücevheri bir ortaya toplayıp kendisine göndermek üzere hazırladığı, bunların altı arabayı doldurduğu, gece karanlığında Türk ordusuna getirildiği, büyük meblağlar toplanması Rus ordusunun durumu itibariyle pek mümkün görülmemekle birlikte bunun yine de en az 200.000 duka altın (yarım milyon taler) pahasında olduğu kabul edilmektedir (Documente Privitoare, s. 103, 109). Bu husus ve Katharina’nın bundaki rolü daha sonraları abartılarak pek çok kere dile getirilmiş ve her seferinde biraz daha gerçeklerden uzaklaşmış olarak tekrarlanmış, nihayet olayın ayrılmaz bir efsanesi haline gelmiştir. Bununla bir arada barışın çok kısa vakitte ve beklenmedik bir şekilde yapılmasında, Rus ordusunun salıverilmesinde alınan bu ağır armağanların önemli bir etken olduğu açıktır.
Osmanlı kuvvetlerinin saldırıya hazırlandığı sırada görüşme talebini iletmek üzere gönderilen mükâleme memuru sadrazamın huzuruna getirildi. Toplanan meşveret meclisinin de onayıyla, “her ne talep edilirse her şeyi vermeye hazır olduğunu beyan eden” çar ile (Râşid, III, 361) görüşmeye müsaade verilmesi üzerine şahsen Şafirov, Mareşal Şeremetyev’in oğlu Michael ile birlikte ordugâha geldi. Görüşmeler beklenmedik bir seyir takip ederek yirmi dört saat içinde sonuçlandı. Kırım Hanı Devlet Giray’ın karşı çıkışı, Ponyatovski’nin Rus ordusunun savaşmaya dahi hâcet kalmadan teslim olacağı ve çarın esir edilerek İstanbul’a gönderilebileceğinin imkân dahilinde olduğuna dair yaptığı açıklamalar etkisiz kaldı. Rus ordusunun salıverilmiş olmasından sonra alelacele ordugâha yetişebilen Demirbaş Şarl’ın devreye girmesi de gecikmiş bir müdahale olarak sonuç vermedi. Antlaşma 21 Temmuz’da imzalandı. Daha sonra “açlıktan ağaç kabuklarını soyup yiyen” Ruslar’a (a.g.e., III, 363, 374) gereksinimleri olan her şey çabucak verilmeye başlandı, ordu esnafı büyük iş yaptı; o denli ki, “İmzadan iki saat sonra Rus ordusunda her şey artık bol ölçüde mevcut oldu” (Voltair, s. 222). Antlaşma 22 Temmuz’da çar tarafından tasdik edildi ve 23 Temmuz’da teâti edilerek birebir gün öğlenden sonra Rus ordusu top ve tüfekleri dahi ellerinden alınmamış olarak, hatta bayraklarını kaldırarak, mızıka ve davul çalarak âdeta resmigeçit yaparcasına (Kurat, Prut Seferi ve Barışı, II, 588) ve “bütün dünyanın şaşkınlığı içinde” (Zinkeisen, V, 425) salıverildi. Halbuki bu esnada İbrâil’i muhasara eden General Rhenne kenti vire ile teslime mecbur etmiş (23 Temmuz), kale kumandanı Dâvud Paşa ve askerî kuvvetler topları ve tüfekleri ellerinden alınmış bir halde yaya olarak kenti terketmişti. İbrâil’in Ruslar’ın eline geçtiği haberi ordugâha geldiğinde barış temessükü imzalanmış bulunuyordu. Haber askerin infialine ve ihtilâline yol açabileceği endişesiyle gizlendi ve haberi getiren ulak hapsedildi (Rado, L/198 [1986], s. 814).
Prut Antlaşması’nın özgün Türkçe metni mevcut değildir. Nâme-i Hümâyûn Defteri’ndeki kayıt metni (VI, 218-219) yedi konuya vurgu yapar. Rusça metin de özgün olmayıp bir kopyadır ve açıkça sıralanmış yedi husus halindedir. Temel antlaşmanın İstanbul’da yapılacağı söz edilen Prut Amannâmesi, “mütareke barışı” manasında bir temessük dokümanıdır (Râşid, III, 362-363; Cevdet, I, 352-353; Kurat, Prut Seferi ve Barışı, II, 527-529, 728-729). Buna nazaran: 1. Azak Kalesi arazi ve mühimmatıyla iade edilecek, Taygan, Kamenka ve Samara suyu kenarındaki Yenikale yıkılacak, Kamenka içindeki top ve mühimmat teslim edilecek ve buralarda her iki tarafça öteki bir kale yapılmayacak. 2. Lehistan’a, bu devlete ve Kırım’a tâbi Kazaklar’a müdahale edilmeyecek. 3. İstanbul’a karadan ve denizden tüccarlar gelip gidebilecek, ancak elçi sıfatıyla kimse ikamet etmeyecek. 4. Müslüman esirler hür bırakılacak. 5. İsveç kralının inançlı bir şekilde memleketine gitmesine engel olunmayacak. 6. İki taraf birbirinin ahalisine ziyan vermeyecek. Bunların dışında metinde temel barış antlaşmasının İstanbul’da yapılacağı kaydedilip şimdilik bu türlü bir temessük verildiği söz edilmektedir. Rus ordusunun serbestçe gidebileceği ve yol boyunca bu antlaşmadan asla hoşnut olmayan Tatarlar’ın ve başkalarının (İsveçliler) hamlelerinden korunacakları, temessük metni tasdik edildikten sonra Şafirov ve Mihael Şeremetyev’in rehin olmak üzere gönderilmesi ve antlaşma kurallarına uyulduktan sonra bunların sâlimen memleketlerine gönderileceği temin edilmekteydi.
Antlaşmanın Türkçe ve Rusça metinleri ortasında da farklılıklar bulunmaktadır. Rusça metindeki beyanların muğlaklığı göze çarpmakta olup kimi unsurlara ise hiç yer verilmemiştir. Türkçe metin Rusya’nın Lehistan’a müdahalesini menederken Rusça metin bunu her iki devlete teşmil etmekteydi. Ruslar’la görüşmelere başlanırken istenilmesi düşünülen konuların büyük bir kısmından vazgeçilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Rus ordusundaki topların teslimi, Lehistan’daki Rus kuvvetlerinden tahliyesi, Azak denizindeki Rus donanmasının teslimi, hain Boğdan Voyvodası Kantemir’in teslimi, savaş tazminatı ödenmesi, Osmanlı reâyâsını tahrikten vazgeçilmesi, bu konuların gerçekleşmesine kadar Şeremetyev’in rehin tutulması konularına temessükte yer verilmemiştir. Halbuki Şafirov içi Türkler tarafından doldurulmak üzere “boş kâğıt” ile gelmiş bulunuyordu. Antlaşmanın çabucak akabinde büyük bir fırsatın kaçırıldığı anlaşılmış ve bu tez karşı fikirde olanlar tarafından ağır biçimde işlenmiştir. Çarı esir alma fırsatını kaçırdığı, Rus ordusunu top, tüfenk, mal ve erzakı ile özgür bıraktığı, İsveç kralının isteğini almadığı (Râşid, III, 374) suçlamaları karşısında muhtemelen vâlide sultanın şefaatiyle idamdan kurtulan sadrazam azledilip (20 Kasım 1711) Limni’ye sürüldü. Büyük ihtimalle, dolaşan rüşvet söylentileri sebebiyle malları müsadere edildi. 1712 yılı ikinci yarısı içinde (zehirlenme ihtimalini de düşünmek kaydıyla) “üzüntüden” öldü. İşlerin bu dereceye gelmesinin temel sorumlusu olarak suçlanan kâhyası Osman Ağa, Mektupçu Ömer Efendi ve Rus ordusundaki top sayısını teslimini önlemek üzere kasıtlı olarak az göstererek irtişâsı üzere ihaneti de sabit olan Çavuşlar Kâtibi Abdülbâki ise idam edildi (25 Aralık 1711). Osman kahyânın, 21-22 Temmuz gecesi Tırhala mutasarrıfı Mustafa Paşa’nın da içinde bulunduğu birtakım kimselerle bir arada Rus ordugâhına gittiği, sabaha karşı altı otomobil dolusu para ve bedelli eşya ile geri döndüğü, devlet topraklarına saldırmış ve kıstırılmış bir düşmanla duyulmamış bir şekilde yüzgözlük içinde kimi karanlık ilişkiler kurduğu, olayları vaktinde zapteden yerli ve yabancı kaynaklar tarafından belirtilmiştir (Kurat, Prut Seferi ve Barışı, II, 522-523). Herkesi şaşırtan bu barışın münasebetleri olarak, 19 Temmuz çarpışmalarında Ruslar’ın başarılı olmaları, ancak 20 Temmuz’da temel ordunun da gelmesiyle ümitsiz bir şekilde sarıldıkları ve hamleye geçileceği esnada gelen barış isteğinin teslime bedel addedilmesi, muhasara edilen Rus ordusunun “ölüm eri olarak” savaşacaklarından yenilgili bir sonuç dahi alınabileceği, 19 Temmuz günü cereyan eden çarpışmalarda askerin zafiyetinin akşam karanlığının bastırması sayesinde gözlerden gizlendiği, Ruslar’ın barış için her şeyi verdikleri, halbuki ele geçirilmesi yahut yıkılması istenen kalelerin alınması ve münasebetiyle yıkılabilmelerinin her biri için farklı başka sefere çıkılmasıyla ancak gerçekleşebileceği üzere görüşler ileri sürülmüştür (Râşid, III, 363). Fakat Ruslar’ın birkaç günlük bir muhasara sonunda zati savaşa hacet kalmadan kendiliğinden teslim olacaklarına dair yapılan ikazlara kulak verilmemiştir. Halbuki Rus ordugâhında da niyetler bu merkezdeydi. Bu ortada saldıran tarafın Ruslar, tahribe uğrayan savaş mahallinin ise Osmanlı toprakları olduğu ve Rus kuvvetleriyle savaşın öteki cephelerde de devam ettiği dikkate alınmamış, “düşmanın aman dilediği, aman dileyene kılıç kalkmayacağı” üzere gerçekçi olmayan münasebetlerle Rus ordusunun salıverilmesinin izahı yapılmak istenmiştir. Öte yandan çarın verdiği söze asla güvenilmemesi gerektiği, başta Kırım hanı ve Demirbaş Şarl olmak üzere çabucak herkes tarafından açıkça tabir edilmişti. Gerçekten verilen sözlerin ve teminatın hiçbir bedeli olmadığı kısa vakit sonra anlaşıldı. Antlaşma kararlarının yerine getirilmesi sürüncemede kaldı. Osmanlı Devleti, Rusya’ya iki kez daha savaş ilân etti ve çarın Prut’ta atmak zorunda kaldığı imzasının icabını yerine getirmesini uzun uğraşlardan sonra ancak yine tehditle sağlayabildi (24 Haziran 1713 Edirne Antlaşması). El altından Ortodoks ahaliyi kışkırtan, Sırbistan ve Karadağ’da yer yer ayaklanmalar çıkartan, faal bir dayanışma içinde İstanbul’a kadar gelerek kenti ele geçirip eski Roma İmparatorluğu’nu ihya etmenin hayallerini kurduğu söylenen Petro (Zinkeisen, V, 417; Kurat, Prut Seferi ve Barışı, I, 485), Ortodoks Slav ahalinin ayaklanacağına fazla bel bağlamış ve Memleketeyn voyvodalarının boş vaadlerine kanmış olarak, Prut’ta dersini almış oluyordu. Voroneş ve Azak’taki on altı yıllık emeği böylelikle heba oldu ve Karadeniz’e açılım en az yarım yüzyıl tehir edildi (Kljutschewskij, I, 120).
Çarın ordusuyla birlikte cüzi kimi koşullar dahilinde hür bırakılmasının yarattığı şaşkınlık karşısında rüşvet olgusuna o kadar büyük rol vermek istemeyerek aklın gereğini sorgulayan tarihçiler sadrazamın gerçek politika icabı ince bir siyaset takip ettiğine inanmak istemişlerdir. Hakikaten sadrazamın aslında bu türlü bir politika takip ettiği ve çarın ilmiğini ölümcül bir şekilde sıkmayarak Kuzey Avrupa’daki mücadelelerin kaldığı yerden devam etmesine imkân vermek istendiği, Rusya’nın büsbütün zayıflatılmasının devlet çıkarlarına hizmet etmediği, çünkü Rus tehlikesinin genelde Avrupa’da gerilimlere yol açtığı ve bunun da Osmanlı Devleti’nin rahat bırakılmasına yardımcı olduğu (Gitermann, II, 96); çarın ve Rus ordusunun bırakılmasında rüşvetin etken olmadığı, akıllı bir politika izlenerek İsveç’in daha fazla kuvvetlenmesinin önlenmek istendiği ve bu yüzden Rusya’nın büsbütün ezilmesinin istek edilmediği üzere açıklamalar getirilmiştir (Wittram, Handbuch, III, 481). Periyodun Osmanlı kaynaklarının, aklî yeteneği ve devlet adamı mahareti hakkında “söz dinlemez, kalın kafalı” diyecek kadar (Silâhdar, II/2, s. 273; Kurat, Prut Seferi ve Barışı, II, 518, 699) olumsuz sıfatlarla tanımladığı sadrazam hakkındaki benzeri bir değerlendirmeyi Osmanlı ordugâhına barış dilemek üzere adam gönderilmek istendiğinde, “Kedi fare ile görüşme masasına oturmaz” (Massie, s. 558); “Bir hafta içinde istedikleri kurallarda her şeyi almak varken azıcık bir şeyle yetinmek… Bunlar bu kadar aptal mı?” diyen Mareşal Şeremetyev ve, “İçinde bulunduğumuz kaideler dahilinde sadrazam bizi bırakacak olursa ona dünyanın en büyük salağı derim” diyen General Janus esasen yapmış bulunmaktaydı (Lamp, s. 184-185). Muhtevası, hususlarının muğlaklığı, iki metin arasındaki farklılıklar, bundan ötürü yaşanan düşünceler ve uygulanmasındaki zorluklar açısından Prut Antlaşması, Türk tarafına tıpkı şekilde “hamakat” yakıştırılan 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’nın âdeta öncüsü üzeredir. Aradaki fark ilkinde Türkler’in, ikincisinde Ruslar’ın mutlak bir şekilde galip gelmiş ve antlaşmayı dikte ettirmiş olmasıdır.
