“İşyerinde ruhsal taciz” kavramının milletlerarası literatürde yaygın kullanım formu olan mobbing, çalışma hayatında ve özel hayatta önemli problemlere yol açabilir. Ancak yapılan hukuksal düzenlemelerle artık bu çeşit uygulamaların tespiti ve dolayısı ile şikayeti de daha kolay hale gelmiştir. “Mobbing nedir?”, “Mobbing nasıl ispatlanır?”, “Mobbing tipleri ve mobbingin cezası nedir?” sorularının karşılıkları ve tüm ayrıntıları…
MOBBİNG NEDİR?
Türkiye Büyük Millet Meclisi Kadın ve Erkek Fırsat Eşitliği Kurulu tarafından yayınlanan Nisan 2011 tarihli rapora nazaran MOBBİNG;
“İşerinde duygusal taciz ya da bireyi işyerinden ihraç etme maksadıyla uygulanan ruhsal baskılar olarak tanımlanmaktadır. Psiko-sosyal bir gerilim biçiminde ortaya çıkan olgu işyerinde uygulanan ruhsal şiddetin, terörün bir sonucudur. Mobbing, sistemli bir halde, süreklilik arz eden bir sıklıkta çalışanı sindirme maksadı ile kişinin özgüvenine uygulanan ruhsal ve hatta fizikî saldırgan davranışı tabir etmektedir. Öteki bir söz ile işyerinde bir kişinin yahut birkaç kişinin, istenmeyen kişi olarak ilan ettikleri bir kişiyi, dışlayarak, sözlü ya da fizikî tacizde bulunarak mutlak itaate zorlamak, yıldırmak ve bezdirmektir.”
MOBBİNG NEDEN ORTAYA ÇIKAR ?
İşyerinde ruhsal taciz işveren tarafından istifaya zorlanmak istenen bir işçiye yahut birden çok işçiye karşı yapılabileceği üzere, çalışanlar tarafından da yapılabilmektedir. İşyerinde çalışan sosya-ekonomik, kültürel ve fizikî taraftan farklı bir çalışan başka çalışanlar tarafından dışlanabileceği üzere işe yeni başlamış yahut başarılı, farklı çalışanlarda dışlamaya, ruhsal tacize maruz bırakılabilirler.
MOBBİNG NEDİR?
Mobbing terimi, bir kişiyi taciz etmek, sindirmek, kabadayılık yapmak ya da rahatsız etmek için işbirliği yapan bir grup kişiyi söz eder. Türkçesi için “yıldırma” denebilir.
Bir işyerinde, bir grup çalışanın, belli bir çalışana yönelik düşmanca davranışlarda bulunduğunda ve bu çalışanın kendilerinini inançta hissetmesini ve görevlerini yerine getirmesini zorlaştığında mobbing meydana gelir.
Mobbing ile uğraşan bireyler meslektaşları, üstleri yahut astları olabilir. Bu davranış açık ve direkt, zımnî ya da dolaylı olabilir.
MOBBİNG ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
Mobbing uygulamanın tek bir yolu yok. Tüm mobbing aksiyonlarının makus niyetli olduğu ve mağduriyet durumu yarattığı için kimi ortak noktaları bulunuyor.
Kimi mobbing çeşitleri şu halde sıralanıyor:
- Çalışanın görevlerini yerine getirmesini zorlaştırmak
- Makul bir çalışan hakkında söylenti yaymak
- Çalışanın işten ayrılmasını sağlamaya çalışmak
- Konuşurken sözünün kesilmesi
- Ofis içerisinde tecrit edilme
- Yok sayma
- Lakap takma
- Görmezden gelme
- Kaba ve berbat sözlerle rencide edilme
- Daima suçlama ve eleştiride bulunma
- Motivasyonu düşürmeye çalışmak
- Uygunsuz şakalar yapmak
- Sözlü ya da yazılı tehdit
- Statünün küçümsenmesi
- Cinsel tacize maruz bırakılması
- Sözlü ya da yazılı tehdit
- Kaba ve berbat sözlerle rencide edilme
- Motivasyonun kırılmaya çalışılması
- İş performansının dışında işler verilmesi
- Alışılmış iş nizamını bozularak farklı işlere yönlendirilmesi
MOBBİNGE UĞRAYANLAR NE YAPMALI?
Mobbinge uğradığını düşünen çalışan kendisine uygulanan davranışlarla ilgili açık ve net kanıtlar toplamaya başlamalıdır.
Bu noktada şahitler, maaş kesme varsa bordrolar, kamera kayıtları, e- mailler, kullanılan ilaç faturaları, verilen işlerle ilgili doküman ve örnekler alınarak kanıt olarak sunulabilir. Zira yargıya intikal eden davalarda kanıt aktif bir yargılama için kıymetlidir.
Kamu ve özel bölüm ayırt etmeksizin tüm çalışanlar şikayet ve bilgi almak için 7 gün 24 saat ALO 170 Hattı’na başvurabilirler.
Ayrıyeten mobbinge maruz kalan kişiler, TBMM, Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER), Türkiye İnsan Hakları Kurumu, Kamu Denetçiliği Kurumu ve Kamu Görevlileri Etik Kurulu’na müracaatta bulunabilirler.
MOBBİNG UYGULAMANIN CEZASI NEDİR?
Mobbing isimli bir hatadır. bu yüzden mobbing uygulayanlar için; Türk Ceza Kanunu’nun 105. unsurunda “Bir kimseyi cinsel emelli olarak taciz eden kişi hakkında mağdurun şikâyeti üzerine, üç aydan iki yıla kadar mahpus cezasına yahut isimli para cezasına hükmolunur. Bu fiiller; hiyerarşi, hizmet yahut eğitim/öğretim ilişkisinden kaynaklanan nüfuzu kötüye kullanılmak suretiyle ya da tıpkı işyerinde çalışmanın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlendiği takdirde, yukarıdaki fıkraya nazaran verilecek ceza yarı oranında artırılır. Bu fiil nedeniyle mağdur; işi bırakmak, okuldan yahut ailesinden ayrılmak zorunda kalmış ise verilecek ceza bir yıldan az olamaz.” denilmektedir.
Tekrar birebir kanunun 109. hususunda “Bir kimseyi hukuka ters olarak bir yere gitmek yahut bir yerde kalmak hürriyetinden mahrum bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar mahpus cezası verilir. Kişi; fiili işlemek için yahut işlediği sırada cebir, tehdit yahut hile kullanırsa iki yıldan yedi yıla kadar mahpus cezasına hükmolunur. Bu kabahatin kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle kamu görevinin sağladığı nüfûz kötüye kullanılmak suretiyle işlenmesi halinde yukarıdaki fıkralara nazaran verilecek ceza bir kat artırılır.” denmektedir.
Ayrıyeten üstte yazılı cezaların yanı sıra çalışanın maddi ve manevi tazminat davası hakları saklı kalmak kaydıyla hukuksal hakkını araması yolları sabittir.
MOBBİNG (PSİKOLOJİK TACİZ) DAVRANIŞLARINA ÖRNEKLER
Yargıtay İçtihatlarında işçinin, kıdemi ve deneyimine uymayan bir işte ve olumsuz şartlarda çalıştırılması, işçiye sonlu davranışlarda bulunulması, itham ve kırıcı üsluplarla baskılara maruz bırakılması, diğer bir işçinin yapması gereken işlerin daima muhakkak bir işçiye yaptırılması, kaba ve kırıcı davranışlar, davacının 30 defa görev yerinin değiştirilmesi, yaptığı tanıklık sonrası işyerinde farklı muamelelere tabi tutulması, işçinin iş yerinde yalnızlaştırılmaya çalışılması örnekleri mobbing olarak değerlendirilmiştir.
