Tüm dünya koronavirüs salgınıyla gayret ederken, kanser de çağın en büyük hastalıklarından biri olmaya devam ediyor. Son olarak sanatçı Hüner Coşkuner’in kemik iliği kanseri sebebiyle tedavi gördüğü hastanede 58 yaşında hayatını kaybetmesi sonrası, en önemli çeşitlerden biri olan kemik iliği kanseri gündeme geldi. Kemik iliğinin kan hücresi oluşturulan kök hücrelerinde gelişen bir kanser çeşidi olan kemik iliği kanseri nedir? Belirtileri nelerdir? Tedavi yolları nelerdir?
KEMİK İLİĞİ KANSERİ NEDİR?
Kemik iliği kanseri, kemik iliğinin kan oluşturan kök hücrelerinden kaynaklanan kanser çeşididir. Kemiğin merkezinde bulunan sünger gibisi bir materyal olan kemik iliğinin derinliklerinde, kırmızı kan hücrelerine, beyaz kan hücrelerine ve trombositlere dönüşebilen kök hücreler bulunur. Kemik iliği kanseri, ilikteki hücreler olağandışı halde yahut hızlandırılmış bir oranda büyümeye başladığında meydana gelir. Kemik iliğinde başlayan kansere kemik iliği kanseri yahut kan kanseri denir. Bu küme kanserlerden en sık görüleni multiple miyelomdur. Multipl myeloma nedeni şimdi tam olarak bilinmemektedir. Hastalık kemik ağrıları, tekrarlayan enfeksiyonlar, böbrek problemleri, halsizlik, kilo kaybı üzere belirti ve bulgularla seyreder. Öteki kanser çeşitleri de kemik iliğine yayılabilir, fakat bunlar kemik iliği kanseri olarak adlandırılmaz. Kemik iliği kanserlerinden başlıcaları multiple myeloma, lösemi ve lenfoma biçimde sıralanabilir.
EN SIK GÖRÜLEN KEMİK İLİĞİ KANSERİ: MULTİPL MİYELOM
En sık görülen kemik iliği kanseri tipi olan multipl miyelom; sıklıkla omurga, kafatası, kalça ve kaburga üzere bedenin çok sayıda bölgesini etkilediği için multipl miyelom olarak isimlendirilir. Plazma hücresi ismi verilen kan hücrelerinden gelişir. Bu hücreler, bedeni yabancı istilacılardan korumak için antikor üreten beyaz kan hücreleridir. Kemik iliği çok fazla ölçüde plazma hücresi üretmeye başladığında tümörler oluşur. Bu tümörler de kemik kaybına ve enfeksiyonlarla gayrette meselelere neden olur.
KEMİK İLİĞİ KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalık erken evrelerde rastgele bir belirti göstermeyebileceği için, çoklukla rutin kan yahut idrar testinden sonra hastalıktan şüphelenilir.
İleri etapta ise kendini gösteren belirtiler şu formda sıralanabilir:
-Kemiklerde ağrı ve hassasiyet: Ekseriyetle sırt, kaburga yahut kalça kemikleri etkilenir. Ağrı daimdir ve hareketle artar.
-Kolay kırılan zayıf kemikler: Multipl miyelom, kemikleri zayıflatabilir ve kırılma mümkünlüğünü arttırır. Omurga, kol ve bacaklardaki uzun kemikler bu durumdan en sık etkilenir.
-Omurilik sıkışması: Omurganın kırıkları omurlarda çökmeye, ağrıya ve bazen de omurilikte sıkışmaya neden olur. Bu durum bacaklarda uyuşma, kuvvet kaybı, mesane ve bağırsak denetiminde kayıp üzere önemli sorunlarla kendini gösterir.
-Kansızlık: Multipl miyelom, kemik iliğindeki kırmızı kan hücre üretimini etkileyebilir ve bu da kansızlığa yol açabilir. Kansızlık miyelom tedavisinin bir yan tesiri olarak da ortaya çıkabilir.
-Tekrarlanan enfeksiyonlar: Hastalık, bağışıklık sistemini etkileyerek bedenin enfeksiyon ve hastalıklara karşı doğal savunmasını engellediği için, hastalarda sık tekrarlayan ve uzun süren enfeksiyonlar görülür.
-Kan kalsiyum seviyesinde yükseklik (Hiperkalsemi): Etkilenen kemiklerden çok fazla kalsiyum kan dolanımına salındığı için kan kalsiyum seviyesinde yükseklik görülebilir. Çok susuzluk, sık sık idrara çıkma muhtaçlığı, kabızlık, karın ağrısı, zihinsel karışıklık ve sersemlik üzere belirtilerle kendini gösterir.
-Böbrek sıkıntıları: Bu türlü bir durumda kilo kaybı, iştahsızlık, ayak bilekleri, el ve ayaklarda şişme, halsizlik, nefes darlığı, ciltte kaşıntı, dirençli hıçkırıklar üzere belirtiler görülür.
-Olağan dışı kanamalar: Birtakım hastalarda cilt altında morluklar, sık sık burun, diş eti kanamaları ve ağır adet kanamaları üzere beklenmeyen kanamalar görülebilir. Bunun nedeni kemik iliğindeki çok kanser hücrelerinin, trombosit ismi verilen kanın pıhtılaşmasından sorumlu hücre üretimini engellemesidir.
-Kan akışkanlığında azalma: Bu durum sıklıkla miyelom hücrelerinin ürettiği fazla proteinlerden kaynaklanır. Hiperviskozite olarak bilinen bu belirti; baş dönmesi, nefes darlığı, baş ağrısı, kanın olağandan daha kalın olması ve görmede bulanıklık üzere şikayetlere neden olur.
-Kilo kaybı
KEMİK İLİĞİ KANSERİNDE TEDAVİ YOLLARI NELERDİR?
Kemik iliği kanserinde belirtileri denetim altına almaya yönelik çeşitli ilaçlar kullanılsa da tam düzgünleşme sağlayan bir tedavisi yoktur. Tedavi ile belirtileri hafifletmek, hastalığın komplikasyonlarını denetim altına almak ve ilerlemesini yavaşlatmak mümkündür. Rastgele bir belirti göstermeyen hastalarda tedaviye gereksinim olmayabilir. Lakin hastanın nizamlı aralıklarla periyodik kan ve idrar testleri yapılarak takip edilmesi gerekir. Muhakkak yahut bulgular varsa ya da takipler sırasında hastalıkta ilerleme tespit edilirse tedaviye başlanır.
Multipl myelomda kullanılan çeşitli tedavi seçenekleri de bulunur:
-Hedefe yönelik tedavi: Bu ilaç tedavisi, kanser hücrelerinde belli anormalliklere odaklanır. Bu ilaçlar koldan bir damar yoluyla yahut ağızdan hap biçiminde verilebilir.
-Biyolojik tedavi: Bu küme ilaçlar, miyelom hücreleri ile savaşmak için bedenin bağışıklık sistemini kullanır. Biyolojik tedavi kanser hücrelerini tanımlayan ve saldıran bağışıklık sistemi hücrelerini güçlendirir.
-Kemoterapi: Miyelom hücreleri ile birlikte sağlıklı beden hücrelerine de ziyan verir ve süratli büyüyen hücreleri öldürür. Kemoterapi ilaçları damardan yahut hap biçiminde ağızdan verilebilir. Kemik iliği nakli yapılacaksa öncesinde yüksek doz kemoterapi ilaçları kullanılır.
