Dört Büyük Halife
Peygamber Efendimiz (s.a.s)’in vefat etmesinin akabinde yeni yeni güçlenmeye başlayan İslam Devleti için bir öndere muhtaçlık duyuldu. Peygamber Efendimiz (s.a.s)’e yakın olan ismiler ortasında seçilmeye karar verilen yeni önder alınan ortak kararla Hz. Ebu Bekir oldu. Peygamber Efendimiz (s.a.s)’in vefat etmesinin akabinde gelen 4 halife devrine ‘Halifet-i Raşidin’ denmektedir.Sırasıyla dört büyük halife ‘Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali’dir.’
1- HZ. EBU BEKİR (632-634)
Peygamber Efendimiz (s.a.s)’in vefat etmesinin akabinde İslam Devletinin başına geçen Hz. Ebu Bekir’in dini manada yaptığı en değerli faaliyet Kuran-ı Kerim’i kitap haline getirmesi olmuştur. Hz. Ebu Bekir, Yemen bölgesinde çıkan yalancı peygamberlerle savaşarak dinin İslam dininin bozulmak isteyenlerle savaştı. Dinden dönen ve İslam’ı reddeden bireylerle uğraş etti. Zekat (vergi) vermek istemeyip isyan edenlerle uğraşmak zorunda kaldı. Hz. Ebu Bekir’in devletin içinde çıkan bu meselelerle uğraş etmesine Ridde Savaşları denmektedir. Hz. Ebu Bekir periyodu daha çok iç karışıklıklarla girilen savaşlarla geçtiyse de Bizans İmparatorluğu ile girdiği Yermük Savaşında askeri muvaffakiyetini da elde etmiş oldu.
2- HZ. ÖMER (634-644)
Hz. Ebu Bekir vefat ettikten sonra İslam dininin yeni başkanı olarak seçilen Hz. Ömer, dört büyük halife devrinde en çok fetih yapan halife olma özelliğine sahiptir. Hz. Ebu Bekir’in ülke içinde çıkan karışıklıkları toparlaması Hz. Ömer’in yolunu açarak fetih siyasetlerini kolaylaştırmıştır. Hz. Ömer’in yaptığı fetihler kronolojik sırayla şöyledir:
– Bizans’la girdiği Ecnadeyn Savaşında İslam Ordusunun kesin zaferiyle sonuçlanır. Savaş sonunda Suriye, Filistin ve Kudüs İslam topraklarına eklenir.
– Sasani Devleti (İran) ile girdiği Köprü, Kadisiye, Celula ve Naihavent Savaşlarında İran’ın fethetti. İslam Ordusunun Sasanilere yenildiği tek savaş Köprü Savaşıdır. İran’ın fethinden sonra Türkler ve Müslümanlar birinci kere komşu oldu. Türkler bu tarihten itibaren Müslümanlıkla birinci temasları sağlandı.
– Bizans ve İslam Devleti ile yapılan çabalar sonucu Mısır’da fethedildi. Mısır’ın fethedilmesi ile Müslümanlar Afrika kıtasında da birinci sefer varlıklarını göstererek fetihlerine devam etti.
Hz. Ömer’in fetihleriyle devlet büyürken devlet içindeki nizamın sağlanması için idarede yeni siyasetlerin uygulanmasına muhtaçlık duyuldu. Hz. Ömer periyodunda birinci defa devlet teşkilatlanması kurularak çeşitli kademeler kuruldu ve bu kademelere yeni memurlar atandı. Hz. Ömer periyodu devlet teşkilatlanmasında atılan adımlar şöyledir:
- Ülke eyaletlere bölünerek eyaletlere devlet merkezine bağlı valiler atandı.
- Eyaletlere adaletin sağlanması için kadı atandı.
- Beyt’ül Mal ismiyle devlet hazinesi kuruldu.
- Birinci sistemli ordu kuruldu.
- İkta (toprak) sistemi kuruldu.
- Hicri takvim kuruldu.
- Askeri emelli birinci posta teşkilatı kuruldu
- Çok fazla fethin olması, İslam Devletinin himayesine gayrimüslim sayısının artması gayrimüslimlerden alınan haraç ve cizye vergilerini verenlerin sayısını arttırmıştır. Bu da Hz. Ömer devrinde gerçekleşen en kıymetli olaylardan biridir.
3- HZ. OSMAN (644-656)
Hz. Ömer’in vefat etmesinin akabinde halife olarak seçilen Hz. Osman, devletin değerli kademelerine kendi akrabalarını getirmesi üzerine devlet içinde huzursuzlukların çıkmasına neden oldu. Bunula birlikte fetihlere devam eden Hz. Osman, Bizans’la girdiği savaşlarda galip çıkarak Libya ve Tunus’u fethetti. Toprakların genişlemesi ve fetihlerin devam etmesi, denizlerde de faaliyetlerin başlamasına neden oldu ve birinci İslam donanması kuruldu. Donanmanın kurulmasının akabinde birinci deniz savaşı Bizans Devleti ile yapıldı (Zat’üs Savaşı). Türklerin ve Müslümanların birinci sefer savaşması Hz. Osman devrinde gerçekleşti ve Türklerin (Hazarlar) Müslümanları mağlup etmesi İslamiyet’in Kafkaslarda yayılmasına pürüz olmuştur.
Hz. Osman’ın devletin en kıymetli kademlerine kendi akraba ve tanıdıklarını getirmesi, Müslümanlar ortasında huzursuzlukların çıkmasına neden olmuştur. Çıkan ayaklanmalarda Hz. Osman, meskeninde Kuran-ı Kerim okurken öldürür. Hz. Osman, Kuran-ı Kerim’i çoğaltarak valiliklere göndermiştir.
4- HZ. ALİ (656- 661)
Hz. Osman periyodunda başlayan iç karışıklıklar, Hz. Ali periyodunda de devam eder. Hz. Ali’nin halifeliği tanımayan Hz. Ayşe, Talha ve Zübeyr ortasında gerçekleşen Cem’el Olayı Müslümanlar ortasında çıkan birinci savaştır. Hz. Ali’nin üstünlüğü ile sona eren savaşta Talha ve Zübeyr vefat etmiştir.
Cem’el Savaşının sona ermesinden sonra devam eden iç karışıklıklarda Hz. Osman’ı öldüren şahısları Hz. Ali’nin koruduğu niyetiyle Şam Valisi Muaviye Hz. Ali’ye karşı savaş başlatır ve savaşta Hz. Ali üstünlüğünü korurken Mısır Valisi Amr Bin As, Muaviye’nin ordusuna kuran yapraklarını kılıçlarına asmalarını söyler. Bunun üzerine Hz. Ali’nin askerleri Kuran yapraklarına karşı savaşmak istemediklerini söyleyerek savaşın sonucu hakemlere bırakılır. Tarihe hakem olayı geçen bu hadise sonucunda net bir sonuca varılmadığından Müslümanlar üçe ayrılır.
- Hz. Ali taraftarlar (Şiiler)
- Muaviye Taraftarları (Emeviler)
- Hz. Ali ve Muaviye’den ayrılanlar (Hariciler)
Hariciler, karışıklıkları ortadan kaldırmak üzere Muaviye ve Hz. Ali’ye suikast düzenlerler ve Muaviye düzenlenen ataktan kurtulurken Hz. Ali şehit düşer
